“Söz ustadlarının yanında söz söyləmək ədəbsizlikdir"

“Söz ustadlarının yanında söz söyləmək ədəbsizlikdir. Ancaq müəyyən bir düşüncəni izah etmək üçün olarsa, bir şey olmaz. Necə ki, pulu sərrafa apararlar, qəlp axça varsa, onları ayır, deyərlər. Amma əgər sərraf aşiqsə, danışanın dostu və ya müridi isə (dostun çətinlikləri gözəl göründüyü üçün) qəlp pullar saxta görünməz. Sevənin gözü kor, qulağı kar olar, deyərlər. Beləcə, dost da danışanın şirin sözlərinə aşiq olar. Buna cavab olaraq deyərik ki, bütün aşiqlər belə olmazlar. Hər aşiq çirkini gözəl görməz. Aşiq var ki, hər şeyi olduğu kimi görər. Çünki onlar Haqqın nuru ilə görürlər. Necə ki, “Möminlər Allahın nuru ilə baxarlar” (Hədisi-Şərif), buyurulmuşdur. O xoşbəxt aşiqlər əsla başqa aşiqləri qınamazlar. Necə ki, Həzrət İbrahim (ə), “mən batan, qeyb olan şeyləri sevmirəm”, demişdi”.

Bu ifadələr 12-13-cü yüzildə yaşamış Azərbaycan mütəfəkkiri, Allah dostu Hz.Şəmsəddin Təbrizinin "Məqalat" əsərindəndir (Bu əsəri 2013-cü ildə Azərbaycan dilinə tərcümə etmək mənim də qismətimə düşüb).

Yuxarıdakı mətn sözün və fikrin dərin anlamını araşdıran, AŞİQin baxış bucağını və ruhsal vəziyyətini ön plana çıxaran bir düşüncədir. Şəms Təbrizi burada aşıqın yalnız öz duyğularına deyil, eyni zamanda, həqiqətə olan münasibətinə diqqət çəkir. AŞİQin “gözünün kor” olması, onun dünyaya EŞQlə baxmaq qabiliyyətini simvollaşdırır; o, çirkinlikdə gözəllik, saxtalıqda isə həqiqət görməyi bacarır.

Eyni zamanda, bu mətndə dostluğun, sevginin və anlayışın dərinliyini vurğulamaqla yanaşı, AŞİQlərin bir-birini qınamamasının vacibliyini qeyd edir. Həzrət İbrahim (ə) misalı ilə bu düşüncə insanların dərin ruhsal axtarışlarını, öz içindəki həqiqətləri görmə bacarıqlarını simvolizə edir. AŞİQ yalnız şəxsi duyğuları ilə deyil, eyni zamanda, Haqqın nuru ilə gerçəyi anlamağa çalışır.

AŞİQin öz duyğularından kənara çıxaraq, Haqqın nuru ilə gerçəyi anlamağa çalışması, onun ruhsal dərinliyini və axtarışını simvolizə edir. Bu, EŞQin yalnız fiziki bir hissiyat olmadığını, eyni zamanda, ruhsal oyanış, mənəvi əlaqə olduğunu göstərir. AŞİQ sevgisi vasitəsilə daha geniş həqiqətə, daha dərin anlayışa açılır. Bu, onun iç dünyasında transformasiyaya, özünü və kainatı daha geniş bir perspektivdə görməyə səbəb olur. Beləliklə, AŞİQin yolu yalnız şəxsi duyğulardan ibarət deyil, eyni zamanda, əbədi HƏQİQƏTə doğru axtarışdır.

P.S. Orta məktəbdə oxuyanda ədəbiyyat müəllimiz məşhur əsərlərdən misal gətirib, sonra həmin mətni xüsusi istedadla, peşəkarlıqla izah edirdi. Bu izah bəzən özünə də xüsusi zövq verdiyindən gülümsəyərək, bu tövsiyəni verirdi: "Belə maraqlı əsərləri oxuyun ki, beyniniz yavan qalmasın!"